Świadome pozostawanie w kontakcie z sobą w świecie, oznacza zdecydowania się na pełne doświadczania własnego życia.
Bycie w teraźniejszości oznacza poddanie się ciągłemu procesowi upływania czasu. Przepływ z kolei wiąże się z przeżywaniem chwil w taki sposób, iż stają się one niepowtarzalne i nieprzewidywalne. Rzeczywistość staje się więc polem w, którym nigdy przedtem nie byliśmy, a świadomość jest towarzyszem i jednocześnie instrumentem wspomagającym funkcjonowanie w otaczającym świecie. Rola świadomości staje się niezbędna do prawidłowego poruszania się w Tu i Teraz, a jej funkcjonowanie determinuje zachowanie. Sprzężenie świadomości z działaniem w świecie powoduje, że w podejściu Gestalt psychoterapeuta koncentruje się na procesie uświadamiania Klienta.
Wyróżniamy trzy sfery świadomości:
- WEWNĘTRZNĄ: świadomość ciała, wszelkich doznań cielesnych oraz uczuć.
- ZEWNĘTRZNA: doznania związane z pięcioma zmysłami, a także z mówieniem i poruszaniem się. (…) funkcjami związanymi z kontaktem.
- POŚREDNIĄ: świadomość fantazji, myśli i wyobrażeń. (Charlotte Sills (Pomoc psychologiczna w ujęciu Gestalt )
Za Perlsem można podzielić zaburzenia świadomości na:
ZABURZENIA SENSORYCZNE -polegające na odcięciu się od czucia, zwanej martwocie ciała
ZABURZENIA EMOCJONALNE –polegające na blokowaniu uczuć i przyjmujące postać nerwicy, która (wg Perlasa) składa się z 5-ciu warstw oddzielających człowieka od doświadczania autentycznego JA ( można też mówić o warstwach Ja )
- I WARSTWA FRAZESOWA – polegająca na codziennej wymianie frazesów, komunałów i nic nie znaczących słów i gestów.
- II WARSTWA FAŁSZYWA – warstwa grania ról społecznych i podejmowania „gier” (wg. analizy transakcyjnej) przybieraniu maski manipulacji. W tej warstwie mają miejsce ,,dialogi”, ,,gry” między top-dog (głosem powinności, niby Freudowskie superego) i under-dog ( głos pragnień, niby id). Na co dzień funkcjonujemy na poziomie tych dwóch warstw. Pozostałe najczęściej ujawniają się w procesie terapii.
- III WARSTWA FOBIJNA – to lęk przed autentycznym obrazem siebie oraz ból, smutek, rozpacz i desperacja z powodu złudzeń warstwy fałszywej.
- IV WARSTWA IMPASU – przejawiająca się poczuciem pustki, martwoty, braku energii. Cała energia jest skierowana na utrzymanie status quo
- V WARSTWA IMPLOZJI – to przepływ silnej energii skierowanej do wewnątrz, w stanie kompresji.
- VI WARSTWA EKSPLOZJI – przejawiająca się gwałtownym wybuchem, rozkurczem emocjonalnym. Perls wymienia cztery główne rodzaje eksplozji: rozkurcz, orgazm, złość i radość. Pojawienie się poszczególnych rodzajów eksplozji zależy od tego jakie uczucia były blokowane w bardziej wierzchniej warstwy ,, Ja”.
- VII WARSTWA TO AUTENTYCZNE JA WYŁANIAJĄCE SIĘ SPOD NERWICOWYCH MECHANIZMÓW.
Aleksandra Replin